सर्प !
तिमी सभ्य त भएनौँ 
शहरमा बस्न पनि 
तिमीलाई आएन ।
 एउटा कुरा सोधौँ (जवाफ त दिन्छौ ?)
कसरी सिक्यौ डस्न,
विष कहाँ पाइयो ?
–अज्ञेय 

शीतनिन्द्राबाट ब्यूझेको सर्पलाई लहड चलेर मान्छेसंग मित लगाउन खोजेछ । सर्प–भाषा बुझ्ने मान्छे र मान्छे–भाषा बुझ्ने सर्प भेटिएपछि मितेरी लाउने तय भो । शुभसाईत नागपञ्चमी छाँने । आकासको गरुड, धरतिको न्याउरी र मान्छेसंग  सर्पजाति जोगिदैँ हिडनु पथ्र्योे । ज्यान जोगाउन उम्दाकाईदा मितेरी लगाउन सोच्यो । मान्छेको बुझाईमा पनि सहवासक्षणमा सर्पहरु मणि ओकल्छन् भन्ने विश्वासमा थियो । दुवैका आआप्mना सोच थिए । यसैपनि सर्प हर्माेनिक अण्डा खाएर तन्दुरुस्त भएकाले आफुलाई र्लोके ठान्थ्यो ।

नागपञ्चमी आयो । सर्पलाई शुभसाईतमा मान्छेले निम्त्यायोे । दुवैले संसारलाई नै आश्र्चयमा पार्नेगरेर मित लगाए । वाहाँजोडेर मित लगाउने कुरै भएन् । सारा जहानबच्चा पाहुँना देखेर अताल्लिँदै खस्कदै गए । निम्त्याउन त निम्त्यायो तर मितज्यूलाई  कसरी खातिरदारी गर्ने !  थाहा भने थिएन । सकसमा प¥यो । मायाँ गरेर म्वाई खाईदिए पनि विषै लाग्ने, रिसायर डस्यो भने झन के र ! एकअर्कालाई टाढैबाट ढोगभेट गरे । सर्पको नमस्ते पनि फँना उठाएर जिब्रो निकाल्दै ग¥यो । समय घर्कदै साँझ छिप्पिदैजाँदा सर्पको फेब्रेट डिस  उस्लाई थाहा थिएन । सुनेको थियो–सर्पलाई सवभन्दा मिठो दुध हुन्छ अरे । दुध पिएर विष बनाउने जात भनेर पुर्खा कहन्थे ।  नागहरुलाई दुधै चढाँउथे । केहीवर्ष पहिलानै शिवजीको मुण्डमाले नागले दुध पिएको मिडियामा सुनेको, टिभीदृस्य देखेको थियो । ज्यूनार होस्, मितज्यू ...भन्दै एक कचौरा दुध ल्याएर राखिदियो । सर्प भने फँना उठाँउछ, यताउता हेर्छ तर दुधा कचौरा भने छुँदैछुँदैन् । 

सर्पलाई शंका भयोः यसै त पुस्तौनी सुनेको, अझ  दुध ! दुध त अपच हुन्छ । छेर्छ र मर्छ भनेर थाहा पाएरनै मितले ज्यानकै जालसाँची  ठम्यायो । मांंसाहारी प्राणीले माछा, भ्यागुता  मुसा मन पर्छन् । छुचुन्द्रोको नजिकै पर्दैन्, न्याउरी मुसो जत्तिकै होसियार हुन्छ । बरु आप्mनै सन्तान खान्छ । सोच्यो–हाम्रोजात त काँचुली मात्रै र्फेर्छौँ, तन्दुरुस्ती अनुसार वर्षमा ३ पटकसम्म । त्यो त मान्छेले फेर्ने कपडा जस्तै त हो । मान्छेको जात कुनबेला दिल, दिमाग र मालिक फेर्छ ?  उस्ले त इष्टदुष्ट  खुट्याउनै सक्दैन् भने हामीले कसरी छुटयाउने !  मित त लगाइयो तर विश्वास भने गर्नुहुन्न्, है ।’ तव  दुधालु ब्यञ्जन नखाँनेनै अठोट गरेर विसिञ्चोको वहाना बनायो । 

दुवैमितलाई आ–आप्mना गुण र शक्ति थाहा थियो । सर्पमितको लागी खडप्वालको दुलोमा चिस्यान विस्तारा लगाएर मान्छे आफूभने पलंगमा पल्टियो । आखिर सर्पको रोजाई, बसाई रतिकृडाथलो चन्दन, रजनी गन्धा र चमेलीको ओरीपरी हुन्छ । ओसिलो भएर प्यारो थलो बनेको  । खडप्वाल चिसो त थियो नै तर कुनबेला मित जागेर आक्रमक हुँने हो, सर्प यसैमा चिन्तत थियो । दुवैलाई निन्द्रा लाग्ने हैन् । दुवै के, कसो गरिरहेका छन्, एकअर्कालाई मार्ने दाउ त खोजिरहेका छैनन् ! भनेर सर्प दुलोबाट टाउको निकाल्दै जिब्रा चलाँउन्थ्यो भने सिरकबाट मुण्टो निकालेर मान्छे पनि घरीघरी खडप्वालतिर नियाल्दो । 

जव–जव एकअर्कालाई घुरिरहेको एकाअर्काले देख्छन् त्यतिकै एकअर्कालाई अझ आशंकामाथी थपिँदै गए । जव विश्वास टुट्छ, आशंका बढ्छन् तव दिनको चैन रातको निन्द्रा हराँउछ । छायाँ पनि षडयन्त्र गन्ध ओकल्छ । दुवैले अनिन्द्रामै छर्लङ्ग रात काटे । सर्पका सुंग्ने र सुन्ने दुवैकाम जिब्रोले गर्छ, तर ऊ जिब्रो निकाल्थ्यो तव मान्छे डस्नै खोज्यो भनेर होसियार हुन्थ्यो । सर्पको कुरा थाहा नपाएको मान्छे र मान्छेको मनपेट  नबुझेको सर्प झन शसंकित हुँदैगए । एकअर्कासंग शसंकित र त्रसित भएपछि त अर्कालाई अपराधी र वेइमान नै देखिईन्छ नै । तव मितेरीका वाचावन्धन हुँन् या सन्धी वा माहासन्धी तोड्न समय घर्काउने मेसो मात्र बन्छ । 

सर्पको गुण र संपती भनेकै कति कडा विषालु छ भन्नेमा हुन्छ । शक्ति र विषका रुप फरक मात्रै हुन्छन् । जोगिन र जोगाउनै कठिन् । कुनबेला कस्ले कस्लाई डस्ने हो ! पत्तै हुँदैन् । मान्छेले स्वभाव फेरेझै सर्प पनि काँचुली फेरिरहन्छ । विहानी भयो, एकअर्काका नजिक दुवै पुग्न नसकेका । दुवैले सोचे –विजातिसंगको मितेरी ज्यानको खति । एकले अर्कालाइ पचाउन पनि नसक्ने, मितेरी धान्न पनि नसक्ने भनेको शंकैशंकाको कठिन  जीवन हुन्छ  । 

तव दुवैले मितेरी कट्टी गर्ने मनमनै निधो गर्दै मान्छेले भनेछ –मितज्यू यारीको भारी भयो भने जीवन कष्टमय गुज्रिन्छ । सजातिय मितेरी नै उम्दा । हाम्रो पुरुषार्थ कपटमा हुन्छ भने तपाईहरुको जति कडा विष, त्यतिकै ठूले.....।  मान्छेमा जतिठूलो छलकपट गर्न सक्यो त्यसैले औकातको धरहरा ठडिने । हाम्रोजातमा शक्ति  नपाईञ्जेल मेलमिलाप र एकता... त्यसपछि एकले अर्कालाइ खुईल्याउने मात्रै हैन् पचाईदिने खेल सुरु हुन्छन् । तपाईहरुका विष दिमागले बनाएर दाँतमा सरेर टोक्दा त एउटा जिवात्मा मात्रै मर्छ तर हाम्रा त दिमागै विषैली भएपछि एकै पटक एउटैकृत्यले लाखौ, करौडो स्वजाति, जिवात्मा र प्रकृति नै ध्वस्त बनाईदिन सक्छौ । जिन्दगीका मजा नौलो चलन थालेर गरौँ भन्या... हाम्रा आआफना गुणले एकअर्कालाइ शंकैशंकामा जीवन लर्ताने भए । एकअर्काका भाषा बुभ्mने विलक्षण प्राणी भएपनि दाउ भने बुभ्mन नसक्ने भयौँ । म त रातभरी निदाउनै सकिन । अव आरोप प्रत्यारोप गरेर के फाईदा !  

मान्छे र सर्प आ–आफनै जाति र समूहका चंखप्राणी, मित्यान भएपछि  एकअर्कालाई माया र विश्वास गरेको देखाउनु पनि पर्ने र साच्चैमा विश्वास भने नगर्ने । मितेरी त भेटघाट मात्रै हैन्, दिल र दिमाग, स्वत्वको मिलाप पनि भएरै जोडिदार हुनु हो । विश्वासै गर्न नसकिने ‘मितेरी’ धान्न सक्ने कुरै भएन् । तव मान्छे र सर्पले मितेरी डिर्भोष गरेछन् । त्यसपछि मान्छे र सर्प एकअर्कासंग जोगिदै, डराउदै मौका पर्ने वित्तिकै आक्रमण गर्ने मौका कुर्दै आआफना जातिसंग झैझगडा, प्रतिस्प्रधा वा मितेरी गर्ने तर विजातिसंग मितेरी नलगाउने टुङ्गोमा पुगेका हुँन् । मित्यान फुकाँउदै छुटिटनेवेला मान्छेले भनेछ –हो पक्कै हो, हाम्रो जातै कपटी.....। दुनियामै मन, मस्तिक, भावना मिलेर लगाईएका मितेरी कमै हुन्छन् । अझ धान्न त औधी गाह्रो । मित लगाउने आआफनै कारण  हुन्छन् । यस्तो समय भन्या तंग्रेनी वा समय घर्काउने उपाय शक्ति सञ्चयकाल पनि बन्दिन्छ । स्वार्थको रक्षा गर्ने शक्ति नभैन्जेल यारी खुव चल्छन् । हुँनेभन्दा देखाउने यारीलाई चित र पटको सम्बन्ध भनिन्छ । कपटीका मित्यान धेरैदिन टिक्दैनन् । घटनाले समय तय  गर्छ । समयले दपेटेपछि चुत्थ्यो विकल्प मितेरी दुश्मनीको अल्पविराम मात्र हो । 

अन्तमा मान्छेले मनकत्त बह पोख्यो–एकअर्कालाई सक्न जिन्दगीनै खर्चेकाले नसकेपछि मित्यान लगाँउछन् । अक्करमा ठक्कर दिन थाल्यो कि उछिट्टी हाल्ने, पाहाझै पर्छान खोज्यो, चिप्ली हाल्ने, एकअर्कालाई नष्ट र भ्रष्ट गर्न नसकेपछि मित्यान चुत्थो विकल्प हो  । दुवैको सत्रु एउटै भएपछि सत्रुको सत्रु ...मित्र बन्छन ।  नौलो कथा रचौँला भन्ठान्या थिँए । मित लगाउनुे ठूलो भ्रम थियो ।

यसरी मित्यानको डिभोर्स भएर दुवै आ-आफ्ना बाटो लागे । सर्प फर्केला भनेर बाटाभरी मान्छेले खुँदो छर्कियो भने सर्प नजिकैको बुटयान घारीमा अल्पियो ।